امروز جای شما خالی بعد از مدتها که غذای ايرانی نخورده بودم آستين بالا زدم و يک خورشت باميه حسابی برای خودم درست کردم که بسيار چسبيد. بعد که بحالت تنبلی روی کاناپه ولو شده بودم و داشتم در مقابل تلويزيون آرام آرام نوشابه روی غذا را میخوردم به ياد حرف مادربزرگم افتادم که میگفت شما ها (نسل نوههای او) خيلی خوشبختيد و خيلی خوب میخوريد و همه چيز داريد. در زمان ما (زمان خودش را میگفت، اواخر دوران احمدشاه قاجار) برنج فقط سالی يک بار بود و آن هم شب عيد. پولدارها هم همیشه برنج برای خوردن نداشتند.
با خودم فکر کردم که «برنج» را اصولا به کشور گرم و خشک ما چکار؟ شمال ايران و قسمتهائی در مرکز ايران آنقدر آب دارند که برنجکاری در آنها صورت بگيرد ولی برنج محصول اصلی و بومی کشور ما نيست. آنچه در طی قرون و اعصار در کشور ما عمل آمده «گندم» است. پای برنج از کی به سر سفره هر روزه ما مردم عادی باز شده؟
اگر گفتههای مادربزرگم را قبول کنم، قدمت وجود برنج بر سر سفره روزانه ما به صد سال نمیرسد. اين من را با سوال ديگری روبرو کرد. اين همه انواع خورشت و غذاهائی که میخوريمشان و آنان را «ايراني» میدانيم، آيا قبل از همهگير شدن «پلو» و «چلو» وجود داشتند؟ مثلا «خورشت قيمه» آيا صد سال پيش وجود داشت؟ آيا مردم آن دوران خورشت قيمهشان را با نان میخوردند؟ برای «خرجي» دادن محرم چکار میکردند؟
از همه اينها گذشته «چلو کباب» عزيز را در نظر بگيريد، صد سال پيش که مردم برنج نداشتند، کباب را با نان میخوردند. کباب که چيزی نيست که ما ايرانیها کشفش کرده باشيم يا مختص به ما باشد. کباب شايد اولين و سادهترين غذائی بود که انسان پس از کشف آتش درست کرد. مخلوط «کباب و برنج» که بنام چلوکباب میشناسيمش است که عنوان «غذای ملي» ما را با خود به اين طرف و آن طرف میکشد. صدسال پيش غذای ملی ما چه بوده؟ آيا اصولا غذای ملی داشتهايم؟
راستی ريشه بسياری از غذاهای ايرانی ما در کجاست؟ شک نيست که قسمت بزرگی از اين غذاها بصورت محلی وجود داشتهاند و بعد با بهتر شدن ارتباطات و حمل و نقل پایشان از ناحيهای که در آن بودند به ديگر نقاط کشور باز شد. ولی خوب خواستگاه هرکدام کجاست؟ مثلا خورشت قورمه سبزی، خورشت بادمجان، آبگوشت و فسنجون هر کدام در چه قسمتی از سرزمين ما بدنيا آمدهاند؟ ما چه غذاهائی را از کشورهای همسايه گرفتهايم؟ مثلا تقريبا مطمئن هستم که ما «کتلت» را از روسيه گرفتهايم. چه غذاهائی در ميان آنچه کدبانوهای با سليقه ما در سفرهمان میگذارند ريشه در بخشهای ديگر جهان دارند؟ از تاريخ «غذا» در کشورمان چه میدانيم؟